Trabzon’da minimum hesap ‘hayatta kalmaya’ uymadı

Türkiye’de son 5 yılda katlanan enflasyon karşısında geliri gitgide eriyen dar gelirli, gündelik hayatını idame ettiremez duruma geldi. Yıllık TÜİK enflasyonu yüzde 44 civarında iken, yüzde 30 artırım alan minimum ücretliler ve yüzde 15 artırım alan emekliler artık yoksulluk hududu değil, ‘hayatta kalma’ hududunun da uzağında kaldı.

DİSK/Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırmaları Merkezi’nin (BİSAM) son hazırladığı kasım ayı raporunda, dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve istikrarlı beslenmesi için aylık yapması gereken harcama meblağı Kasım 2024 için 20 bin 967 lira olarak hesaplandı. Kira, fatura, paklık materyalleri üzere hane halkı harcamalarının eklenmesiyle hesaplanan yoksulluk hududu ise 72 bin 524 lira olarak belirlendi.

TÜRK-İŞ’in 2024 Aralık ayı araştırmasına nazaran ise dört kişilik ailenin aylık besin harcaması 21 bin 83 lira, başka tüm harcamalarla birlikte haneye girmesi gereken fiyat 68 bin 675 lira olarak hesaplandı.

“Peki bu halk bu fiyatlarla en minimal harcamalarla nasıl hayatta kalır” diye sorarak Trabzon’da pazarları, marketleri gezerek ‘en uygun’ besin ve tüketim materyallerinin fiyatlarından yola çıkarak hesaplamalar yaptık.

EN UYGUN KİRAYA MAAŞIN YARIDAN FAZLASI GİDİYOR

İlk evvel uygun fiyatlı kiralık konutlara baktık. Trabzon’un merkez ilçesinde kira ortalaması 16 bin lira iken emlakçılara nazaran aile olarak oturulabilecek seviyede konutların kirası 20 bin liradan başlıyor. Ama binanın yaşına, pozisyonuna, durumuna bakmadan en makul olanı seçtiğimizde kira fiyatı harcaması olarak 12 bin lira ödeneceğini baz alıyoruz.

BİSAM beslenme kalıbına nazaran 4-6 yaş çocuk için 1963 kalori, 15-18 yaş çocuk için 3244 kalori, yetişkin bir erkek için 2953 kalori, yetişkin bir bayan için 2658 kalori alınması gerekiyor. Bunun karşılanması için de alınması gereken et, balık, süt, peynir, yoğurt, yumurta, baklagil, meyve, zerzevat, ekmek, makarna, pirinç, sıvı yağ, katı yağ, şeker, bal, pekmez, yağlı tohumdan oluşan sepetin 4 kişi için günlük maliyeti 698 lira tutuyor.

Asgari fiyat ve emekli maaşının, bu kalori muhtaçlığını karşılayamayacağı için en uygun fiyatlı besin eserlerinden oluşan ‘hayatta kalacak kadar’ bir besin sepeti hazırlamaya çalıştık.

UCUZUN UCUZUNA DA PARA YETMİYOR

Meyve-sebze alışverişi için Trabzon’da pazar alışverişinin merkezi Pazarkapı Mahallesi’ni dolaşarak etiketlere göz attık. Aylık olarak hazırladığımız sepete 10 kilo domates (kg/35 TL), 30 kilo patates (kg/12.5 TL), 5 kilo biber (kg/70 TL), 20 kilo soğan (kg/20 TL), 3 kilo havuç (kg/25 TL), 5 kilo beyaz lahana (kg/35 TL), 3 kilo salatalık (kg/30 TL), 3 kilo pırasa (kg/35 TL), 4 limon (tane/10 TL), 5 kilo tavuk baget (kg/85 TL) koyduk. En düşük fiyatlardan en uygun fiyatlı sebzelerle oluşturduğumuz sepet 2 bin 465 lira tuttu.

4 kişilik bir ailenin günde 3 ekmek tükettiğini düşünürsek halk ekmek fiyatı ile aylık ekmek harcaması da 1440 lira tutuyor.

Diğer besin gereksinimleri ve paklık materyalleri için dar gelirlilerin tercih ettiği 3 harfli marketleri gezdik. Tekrar aylık hazırlayacağımız sepete, 5 kilo yoğurt (214 TL), 5 kilo süzme peynir (700 TL), 1 kilo tereyağı (375 TL), 3 koli yumurta (465 TL), 5 kilo şeker (174 TL), 5 litre ayçiçek yağı (305 TL), 5 kilo pirinç (275 TL), 5 kg fasulye (300 TL), 5 kilo nohut (260 TL), 10 paket makarna (177 TL), 5 kilo bulgur (105 TL), 3 kilo mercimek (114 TL), 5 kilo un (100 TL), 10 litre süt (350 TL), 2 kilo çay (230 TL), 1 kutu salça (50 TL), 1 ketçap (47 TL), 1,5 kilo tuz (12,5 TL) besin gereci koyduk.

Temel paklık materyalleri için listeyi daha kısa tutarak 2 kutu sıvı sabun (60 TL), 2 banyo sabunu (50 TL), 2 kutu şampuan (120 TL), diş macunu (42 TL), 5 kilo çamaşır deterjanı (160 TL), 3,5 litre çamaşır suyu (61 TL), 2 kutu bulaşık deterjanı (70 TL), 2’li bulaşık süngeri (20 TL), 5’li paklık bezi (21 TL), 16’lı tuvalet kağıdı (75 TL), 12’li kağıt havlu (100 TL), 1,5 litre yüzey temizleyici (41 TL), bayan pedi (95 TL), 6’lı tıraş bıçağı (36 TL), ıslak mendil (34 TL) ekledik. Sayamadığımız birçok muhtaçlığı eksik bırakmamıza karşın en uygun seçenekleri tercih ederek oluşturduğumuz market sepeti 5 bin 238 lira tuttu.

Trabzon’da en uygun fiyatlara nazaran aylık pazar alışverişi tüm muhtaçlıklar karşılanmasa dahi 5 bin 238 lira tutuyor.

FATURALAR VE ULAŞIM ASGARİDE AZAMİ YÜK…

Faturaları hesaplamak için ailelere danıştığımızda 3 odalı bir dairede ısınacak kadar kombi yakıldığında 1500-2000 lira civarında doğal gaz faturası geldiğini öğrendik. Bu sayı meskenin yalıtımı olmaması, dairenin pozisyonuna nazaran de üste çıkabiliyor. Alt huduttan doğal gaz faturasını 1200 lira, elektrik faturasını 450 lira, su faturasını 250 lira, internet faturasını 400 lira, 3 başka telefon faturasını da 600 lira olarak olarak hesapladığımızda toplam faturalar 2900 lira tuttu.

Ulaşım harcamalarında ise konutun çalışanı yalnızca belediye otobüsü kullansa 884 lira, büyük çocuk belediye otobüsü kullandığında 170 lira, küçük çocuk için servis fiyatı 1965 lira, öteki ulaşım gereksinimleri için de tüm hane halkı toplamda 10 defa dolmuş kullansa 230 lira ulaşım harcaması çıkıyor. Ulaşım harcamalarının toplamı 3 bin 249 lirayı buluyor. Eğitim için ise yalnızca 500 lira kırtasiye harcaması ekliyoruz.

Yaptığımız hesaba nazaran Trabzon’da geçim sağlamak için kırmızı et, balık, meyve üzere temel besinleri sepetine almasan da, sokakta bir çay, kahve harcaması yapmasan da, giysi, şahsî bakım, sıhhat harcamalarını yok saysan da, çocuğuna harçlık vermesen de, insanca hayatı geçip ‘hayatta kalmayı’ kâfi görsen de aylık maliyet 27 bin 790 lira tutuyor.

Birçok kalemi eksik bıraktığımız bu maliyetin dahi çok altında kalan 22 bin 104 liralık minimum fiyat ve 14 bin 469 liralık emekli maaşı halkın gerçek düzgün muhtaçlığını karşılamıyor.